Người Thái ở Việt Nam được chia thành hai nhóm chính, gồm: Thái Đen và Thái Trắng. Về cơ bản, trang phục truyền thống của hai nhóm người này là giống nhau. Mặc dù vậy, giữa chúng vẫn có một số điểm khác biệt nhất định để người nhìn có thể dễ dàng phân biệt.
Trang phục truyền thống của người Thái có thể phân thành trang phục nam giới và trang phục nữ giới.
Trang phục truyền thống thống của nam giới người Thái
Trang phục nam giới của người Thái Đen và Thái Trắng gần như không có sự khác biệt. Chúng chủ yếu được may từ loại vải nhuộm chàm có màu đen bóng, và hầu hết không có hoa văn.
Phần quần tương đối đơn giản với kiểu dáng ống suông, dài. Thân và ống rộng. Lưng may cạp và thắt dây màu đen.
Áo nam giới Thái có hai loại, gồm: áo cánh ngắn và áo dài. Do được cắt may theo lối liền mãnh nên áo nam giới Thái không có vết khoét nách. Phần tay áo sẽ được nối ở giữa chừng cánh tay.
Thân áo được may xẻ tà ở hai bên hông dưới. Cổ áo cao trông gần giống cổ tàu. Khuy áo làm bằng đồng hoặc vải tết thành nút. Phần túi áo sẽ được may ở 2 vạt trước hoặc ngực trái.
Trong một số dịp lễ tết trang trọng, trên chiếc áo nam giới Thái có thể xuất hiện thêm đôi quả chì (mak may) nhỏ ở đầu đường xẻ tà hai bên hông. Đây được xem như hoa văn trang trí hiếm hoi có trong bộ trang phục truyền thống của đàn ông dân tộc Thái ở Việt Nam.
Trang phục truyền thống của phụ nữ người Thái
Trang phục truyền thống của cả phụ nữ Thái Đen và Thái Trắng đều bao gồm: áo ngắn (xửa cỏm); áo dài (xửa luổng và xửa chái); váy (xỉn); thắt lưng (xải cỏm); khăn (piêu); nón (cúp); xà cạp (pepăn khạ); và các loại trang sức như vòng cổ, vòng tay, hoa tai.
Áo ngắn hay còn gọi là xửa cỏm/ áo cỏm là loại áo mặt thường nhật của phụ nữ Thái. Xửa cỏm có thiết kế bó gọn, ôm sát cơ thể người mặt, gấu áo chỉ dài vừa chấm đến cạp váy. Áo có thể được may từ nhiều loại vải với các màu sắc khác nhau.
Điểm nhấn trên chiếc áo cỏm là đôi hàng nút bạc với tạo hình bướm vô cùng đẹp mắt. Theo lý giải của người Thái, họ cho rằng đôi hàng nút này tượng trưng cho sự kết hợp giữa âm dương, giống cái giống đực, giữa nam và nữ nhằm tạo nên tính trường tồn của giống nòi.
Ngoài các nét tương đồng trên, điểm khác biệt lớn giữa chiếc cỏm của người Thái Đen và Thái Trắng nằm ở cổ áo. Phụ nữ Thái Trắng sẽ mặc áo cỏm có thiết kế phần cổ khoét hình chữ V. Trong khi đó, áo cỏm của người Thái Đen có phần cổ cao, đứng, ôm gọn vòng cổ, trông gần giống kiểu cổ tàu.
Nhìn vào phần cổ áo của người mặt, có thể dễ dàng phân biệt người Thái Đen và người Thái trắng.
Áo dài (xửa chải & xửa luổng)
Ngoài chiếc áo ngắn, phụ nữ dân tộc Thái còn có 2 mẫu áo dài, gồm: xửa chái và xửa luổng. Xửa chái được may dài đến ngang gối, cổ cao, hàng cúc gài phía bên trái. Loại áo này thường được mặc bởi những phụ nữ đã có giá đình trong các dịp cưới, hỏi, lễ hội.
Xửa luổng được phụ nữ Thái may dài hơn xửa chái, thường dài đến ngang mắt cá chân. Áo luổng không gài nút mà được thiết kế để chui đầu. Thông thường, loại áo này sẽ được mặc trái. Áo chỉ được mặc phải cho người đã mất.
Áo dài của phụ nữ dân tộc Thái được may bằng vải màu đen. Trong đó, người Thái Đen sẽ phối thêm vải xanh, đỏ, trắng ở phần cổ, ngực hoặc gấu áo để tăng tính thẩm mỹ. Ngược lại, phụ nữ Thái Trắng ưu tiên chít eo, thu hẹp chiều ngang của áo để tôn dáng cho người mặc.
Váy (xỉn)
Mặc cùng áo cỏm, áo chái, áo luổng là chân váy suông, dài chấm gót, gọi là xỉn. Vải may xỉn được nhuộm chàm để có màu đen bóng. Gấu váy trang trí bằng nẹp xanh, hoặc các họa tiết thêu tay.
Thắt lưng (xải cỏm)
Nối giữa váy xỉn với áo cỏm là thắt lưng màu xanh hoặc tím sẫm. Chiếc thắt lưng nhằm giữ chặt phần cạp váy và áo cỏm, tôn lên vòng eo thon quyến rũ của người mặc.
Khăn (piêu)
Một phần không thể thiếu trong bộ trang phục phụ nữ Thái là chiếc khăn piêu. Ngoài chức năng giữ ấm, đội đầu che nắng, khăn piêu còn là phụ kiện giúp cô gái Thái khoe nét duyên dáng của mình. Nó cũng đồng thời được xem như vật định tình, trao duyên hay món quà biếu cho cô dâu trước khi về nhà chồng.
Khăn piêu vì thế được các cô gái Thái dành nhiều tâm huyết để may thêu trang trí. Khăn có độ dài tầm 2m, hai đầu khăn nổi bật bởi nhiều họa tiết hoa văn thêu tay đẹp mắt.
Hình ảnh các cô gái dân tộc Thái e ấp dưới tấm khăn piêu luôn khiến người nhìn quyến luyến khó quên.
Trang sức đi kèm
Hầu hết phụ nữ Thái đều vô cùng yêu thích các loại trang sức như vòng tay, vòng cổ, hoa tai. Đa phần chúng được làm bằng bạc. Tùy vào sở thích thích của từng người mà bộ trang sức của họ mang lên người nhiều hay ít, có hình dáng và thiết kế khác nhau.
Có thể thấy, nếu trang phục nam giới dân tộc Thái đơn giản, đề cao nép sống bình dị thường ngày của họ. Thì trang phục phụ nữ Thái lại vô cùng cuốn hút, tôn lên vẻ đẹp hình thể, vẻ duyên dáng, lưu luyến lòng người.
Xin cảm ơn Ánh Nguyệt Hoàng – Nhà may Ánh Nguyệt đã cho phép sử dụng ảnh!
